hottentotten

		terug
	De 'Hottentotten' of Khoikhoi Angst. Dat is de eerste reactie van Lourens Thijszoon Vijselaar en Daniël Silleman als ze geconfronteerd worden met de oorspronkelijke bewoners van zuidwest-Afrika, de Khoikhoi. 'Ik verschrickte geweldig, want ick sulcken soort van Menschen nooyt gesien hadt', zegt Vijselaar. Bovendien denkt hij, net als Silleman, met 'Menschen Eters' van doen te hebben. Toen de Nederlandse zeevaarders voor het eerst voet aan wal zetten in het westen van zuidelijk Afrika, kregen zij te maken met de Khoikhoi, die zij later Hottentotten zouden noemen. Deze vormden een gemeenschap van veehouders. Lang vóór de komst van de Europeanen waren zij uit noordelijker gelegen gebieden zuidwaarts getrokken op zoek naar nieuwe weidegronden.
De zuidwestelijke kaap was voor deze nomaden een ideaal gebied. Er woonden geen boeren die met hen wedijverden om land en er was genoeg water en weidegrond voor hun schapen en koeien. Onder zulke omstandigheden groeiden de Khoikhoi uit tot een welvarende en cultureel uniforme groep. Dit was de situatie die de Europeanen aan het einde van de zeventiende eeuw aan de Kaap aantroffen. Over het ontstaan van de benaming 'Hottentot' bestaan vele lezingen. Zo zou het woord al eerder bestaan hebben, en 'stotteraar' betekenen. De Khoikhoi zouden met deze scheldnaam aangeduid zijn vanwege de zonderlinge klikklanken in hun taal, die ontstaan door het vastzuigen van de tong aan het gehemelte of de voortanden. Een andere verklaring is, dat het een klanknabootsing is van een woord dat de Khoikhoi voortdurend gebruikten tijdens een dans: 'haititou'. De definitieve benaming 'Hottentot' is blijkbaar een verdere vernederlandsing. Hoewel het aanvankelijk geen neerbuigende term was, is in de loop van drie eeuwen spot gaan doorklinken in de benaming 'Hottentot'. Van Dale geeft nu als figuurlijke betekenis van het woord: "ruw, onbeschaafd, dom mens". De moderne benaming Khoikhoi is die waarmee de Khoikhoi zichzelf aanduiden. Het betekent 'echte mensen', in de zin van iemand die tot de eigen groep behoort.

Het is niet moeilijk zich voor te stellen hoe schokkend de ontmoeting van Vijselaar en Silleman geweest moet zijn met een cultuur die zó enorm verschilde van de Nederlandse. De zeventiende eeuwse Europeanen ontleenden hun wereldbeeld veel meer aan de heersende waarden en normen binnen de eigen cultuur dan wij dat nu doen, gewend als we zijn aan krant, televisie en ... Internet. Op de hierboven afgebeelde vereenvoudigde weergave van de wereld zoals middeleeuwers zich die voorstelden, is het Oosten bovenaan geplaatst. In de middeleeuwen vond men het Oosten belangrijker dan het Noorden, omdat daar het paradijs zou liggen. Daarom is deze kaart 'georiënteerd': met de bovenkant naar de Oriënt gericht. Amerika, Australië en Antarctica ontbreken, omdat ze nog niet waren ontdekt.		terug naar begin